1957 yılında Amerika’da dünyaya gelen yazar Lorrie Moore’un gerçek adı Marie Lorena Moore’dur. Lorrie, ailesinin ona taktığı bir takma addır. The Telegraph’tan Helena de Bertodano ile yaptığı bir röportajda Moore, çok tuhaf bir çocukluk geçirdiğini anlatıyor: Annesinden ona her zaman acıklı hikayeler ve hikayeler okumasını isterdi. En sevdiği mesel ‘Kibritçi Kız’ idi. Bunları gözyaşları içinde dinler, kitap bittiğinde annesine tekrar okuması için baskı yapardı. Annesi, “Artık ağlamanı istemiyorum” diyerek onu savuşturmak zorunda kalacaktı.
Aslında Moore’un hikayelerle, özellikle de dramatik olanlarla bağlantısı biraz böyle. Moore, her zaman hüzünlü hikayeler yazmak için yola çıkmadığını söylüyor, ancak bu duygu bir şekilde hikayenin ayrılmaz bir parçası haline geliyor. Bunu da şöyle yorumluyor:
“Hikayelerimin çoğunun melankolik veya trajik bir şey tarafından yönlendirildiğini düşünüyorum. Hissettiğim dünyanın dokusu çok komik ama dünyanın arkasındaki hikaye bu değil ve bu etkileşimi seviyorum.”
‘BURADA SADECE KİŞİLER BULUNABİLİR’
Moore, dört kardeşten oluşan orta sınıf bir ailede büyüdü. Seventeen adlı bir gençlik dergisinin açtığı öykü yarışmasını kazanınca edebiyata ve yazarlığa bakış açısı değişir. O zaman kendini gerçekten bir yazar olarak hissetmeye başladı. Hep yazmaya çalışır. Lawrence Üniversitesi’nden Manhattan’a taşınan, avukat yardımcısı olarak çalışan, evlenen ve farklı bir hayat yaşayan her zaman yazardır.
Hikayeleri The New Yorker, Elle, The New York Times ve The Paris Review gibi prestijli yayın organlarında yayınlandı. Kendisine O. Henry Ödülü kazandıran öyküsü (1998) de bu sıralarda yayımlanır. “Burada Sadece Böyle İnsanlar Bulunur: Ped-Onk Hizmetindeki Düzenli Babilliler” adlı bu hikaye, onu önce bir öykü antolojisi yazmaya ve ardından kendi kitaplarını yayınlamaya sevk etti.
Son zamanlarda, ‘Burada Sadece Böyle İnsanlar Bulunur’ hikayesi de dahil olmak üzere başka hikayeleri de içeren ‘Amerika Kuşları’ adlı yeni bir Moore kitabı yayınlandı. Eda İşler tarafından çevrilen ve Holden Kitap tarafından yayınlanan ‘Amerika Kuşları’, çağdaş Amerikan edebiyatının özgün örneklerinden biridir.
“BU KURGU DEĞİL!”
‘Burada Sadece Böyle İnsanlar Bulunur’ hikayesiyle başlayalım ve başlamadan önce belirtelim; Moore, çocuğuyla daha önceki deneyimlerine dayanan bu hikayenin yazarıdır. Ve evet, Ped-Onk Servisi kanserli çocuklarla ilgili.
Birds of America, Lorrie Moore, Çevirmen: Eda İşler, 312 s., Holden Book, 2023.Hikayenin başında yeni anne olmuş bir kadın görüyoruz. Her şey olması gerektiği gibi giderken anne bir gün bebeğinin bezinde bir kan pıhtısı bulur. Kan pıhtısı onu telefona, telefon hastaneye, hastaneyi de şu uğursuz habere götürür: Minik bebek kanser olmuş.
Annenin bakış açısından yazılan hikayede bir yandan anne ve babanın mücadelelerini takip ederken diğer yandan hastane sürecini ve diğer hasta çocukları ve ailelerini görüyoruz. Baba nispeten daha rasyoneldir. Oturup süreç boyunca ihtiyaç duyacağı her şeyi eşine madde madde yazmaya çalışır. Ama anne yazamıyor. Bu şey o kadar garip ki sıkışıp kalıyor. Kocasının soruları karşısında “Ben yazamam! Ben kurgu yazarım. Bu kurgu değil” diyor.
Kitapta öne çıkan öykülerden bir diğeri de ‘Dört Karatavuk, Üç Fransız Tavuğu’. Aileen, kedisi Bert’in ölümüne çok üzülür. Ancak bu ıstırap zamanla azalmaz, aksine şiddetli bir depresyona yol açar. Kocası ona ne kadar destek olmaya çalışsa da Aileen bir türlü toparlanamıyor, küçük çocuğunu kaybetmiş olmanın yıkımına uğruyor. Nihayetinde profesyonel bir dayanak noktası alması gerekiyor, o.
Bert, Aileen için sadece bir kedi değil. Adeta bir perde, dünya gerçeğiyle bağını koparan bir yanılsamadır. Yokluğu bu illüzyonu ortadan kaldırır. Aileen, herhangi bir olumsuzluğu hemen Bert’in yokluğuyla ilişkilendirir. Ta ki cenazeye kadar.
“Hayat, uçsuz bucaksız kırlarda uzun bir yolculuktur,” dedi. “Hava bazen güzel oluyor. Bazen kötüdür. Bazen o kadar kötü ki araban yoldan çıkıyor.”
GENEL BAKIŞ
Kitabın ilk hikayesini en sona bıraktım. Meraklısı adlı bu hikayede Moore bizi Hollywood’a, hatta Hollywood’un karanlık yerlerine götürüyor. Sidra birçok sanat sinemasında rol almış ancak gün geçtikçe itibarını yitirmiş bir oyuncudur. Bir gün kendini dinlemek, tüm döngüden, çalmayan telefonlardan, gelmeyen postalardan uzaklaşmak için bir tas tarak toplar ve Kanada’nın ucuna, Kuzey Dakota’ya taşınır.
Hayatını düzene sokmak için önce ailesiyle temasa geçer. Ama ortası kötü. Özellikle babasıyla. Babası, Sidra’yı sinemada yarı çıplak havuza girerken gördüğünden beri Sidra ile konuşmamış ve onun tek bir filmini bile izlememiştir. Annesi daha makul bir insan ama bu da yardımcı olmuyor. Sidra her seferinde duvara toslar.
Bu süreçte ona güzel görünen iki kişi vardır. Onu her zaman geri dönmesi için ikna etmeye çalışan senarist arkadaşı Tommy ve Kuzey Dakota’da tenha bir barda tanıştığı ve “takılmaya başladığı” Walter adında bir tamirci. Ancak bir süre sonra bu iki kişi başka bir yük olarak Sidra’nın sırtına binmeye başlar.
ZORLU HİKAYELER – ŞİDDET KARAKTERLERİ
Moore, hikayelerini oldukça hüzünlü bir temel üzerine inşa ediyor – ama “Kibritçi Kız” kadar değil. Karakterleri genellikle acı çekmiş veya yenilmek üzere olan kayıp kişilerdir. Ancak bu onları nadir yapmaz; hepsi hayata içkin ve çok gerçek.
Her şeye rağmen Moore, karakterlerinden hiçbirinin intihar etmediğini belirtmekten çekinmiyor. Karakterler bir biçimde var olmaya devam ediyor. Yaşadıkları çatışmalar onları günden güne çürütür.
12 öyküden oluşan ‘Amerika Kuşları’, ilk yayınlandığı yıl (1998) The New York Times çok satanlar listesine girdi. Ayrıca Irish Times Uluslararası Kurgu Ödülü ve Village Book’un Salon Kitap Ödülü’nü kazandı.
Moore’un Türkçeye çevrilmiş iki kitabı daha vardır. Figen Bingün’ün çevirdiği ‘Boşlukta Bir Kapı’ ve Cem Alpan’ın ‘Havlıyor’. Bunların tekrar basılıp basılmayacağı bilinmiyor ama Moore’un Türkçeye çevrilmemiş daha birçok hikâye kitabı ve romanı var. Umarım Holden Books bunları da yakın zamanda dilimize ekler.
